Różnica pomiędzy pojęciami stan nietrzeźwości i stanu wskazującego na spożycie alkoholu w kontekście polskiego Kodeksu karnego.

W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny często używane są sformułowania, które mogą być nie do końca zrozumiałe dla potencjalnego czytelnika tychże przepisów. Wynika to nie z nieudolności prawodawcy w tworzeniu klarownych przepisów prawa, tylko z wyzwania, jakie stawia przed nim kompleksowość sytuacji, jakie mogą zaistnieć w realnym świecie. Użycie sformułowań, które mogą być w mowie potocznej stosowane zamiennie, nie jest przykładem niekompetencji, lecz odpowiedzią na wszelkie “odcienie szarości” pojawiające się w naszym codziennym życiu. W takich sytuacjach pomocny powinien być art. 115 KK, który stanowi swoisty “słowniczek” wyjaśniający niejasne sformułowania pojawiające się w kodeksie.

Jednym z przykładów takich przeciwwag, które pojawiają się w kontekście oceny zachowania sprawcy, jest analiza stanu osoby działającej pod wpływem alkoholu. Art. 115 § 16 kodeksu karnego skupia się na wyjaśnieniu, czym jest „stanem nietrzeźwości”, zaś „stanem po spożyciu alkoholu” definiowany jest w art. art. 46 ust. 2 Ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Wydaje się, że kwestia ta zdobywa szczególne znaczenie w kontekście prawa karnego, gdzie subtelności definicji i ich prawnokarne implikacje mogą decydować o losach oskarżonego.

Zgodnie z treścią art. 115 § 16 KK:

art. 115 § 16. Stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy:
zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

Natomiast zgodnie z art. 46 ust. 2 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi:

Art. 46. 2. Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:
stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Z powyższą definicją ściśle powiązana jest treść art. 87 § 1 Kodeksu Wykroczeń, który wskazuję:

Art. 87. § 1. Kto, znajdując się w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
podlega karze aresztu albo grzywny nie niższej niż 2500 złotych.

Jak wskazują komentatorzy, „karalność prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu w prawie polskim zależy przede wszystkim od stężenia alkoholu. Przy uzyskaniu odpowiednich wartości zachodzi wykroczenie albo występek. Sąd nie musi w żadnym razie rozstrzygać kwestii, czy sprawca był w stanie – mimo upojenia – prowadzić bezpiecznie pojazd czy też nie. Zaletą polskiego systemu prawnego jest zapewne łatwość w stosowaniu przepisów. W końcu należy podkreślić, że czyn opisany w art. 178a § 1 k.k. może zostać popełniony jedynie umyślnie.” M. Małolepszy, Odpowiedzialność karna za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub po użyciu alkoholu w prawie polskim i niemieckim, Prok.i Pr. 2017, nr 10, s. 148-166.

Stan prawny: październik 2023 r.
Fot. unsplash.com