Kodeksowa możliwość naprawy błędu po stronie podmiotowej — czyli analiza instytucji dopozwania z art. 194 KPC.

Każdy proces sądowy dąży do dokładnego i sprawiedliwego rozwiązania konfliktu. Aby to osiągnąć, niezbędne jest odpowiednie uwzględnienie wszystkich stron zainteresowanych daną sprawą. W tym kontekście pojęcie "dopozwania" pełni kluczową funkcję, umożliwiając korektę podmiotowej strony procesu. Dzięki dopozwaniu polski Kodeks postępowania cywilnego oferuje narzędzie, które pozwala na włączenie do postępowania uczestników, którzy pierwotnie powinni zostać wskazani w pozwie. W niniejszym artykule zbadamy, jak dokładnie funkcjonuje mechanizm dopozwania w świetle polskiego prawa i dlaczego jest tak istotny dla prawidłowego przebiegu procesu sądowego.

W pierwszej kolejności powinniśmy pochylić się nad ustawową definicją dopozwania, zawartą w art. 194 Kodeksu Postępowania Cywilnego:

Art. 194. § 1. Jeżeli okaże się, że powództwo nie zostało wniesione przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, sąd na wniosek powoda lub pozwanego wezwie tę osobę do wzięcia udziału w sprawie. Osoba wezwana do udziału w sprawie na wniosek pozwanego może domagać się zwrotu kosztów wyłącznie od pozwanego, jeżeli okaże się, że wniosek był bezzasadny.
§ 2. Osoba wezwana do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanego może za zgodą obu stron wstąpić w miejsce pozwanego, który wówczas będzie zwolniony od udziału w sprawie. W razie wyrażenia zgody na zmianę strony pozwanej, pozwany może w terminie dwutygodniowym złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów od strony powodowej, niezależnie od późniejszego wyniku sprawy.
§ 3. Jeżeli okaże się, że powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, sąd na wniosek powoda może wezwać te osoby do wzięcia udziału w sprawie.

Tak jak wskazaliśmy na początku artykułu, instytucja dopozwania zawarta w art. 194 KPC „umożliwia naprawienie błędu w oznaczeniu podmiotowych granic procesu wówczas, gdy w toku postępowania okaże się, że powód pozwał niewłaściwą osobę, tzn. gdy pozwany nie jest tym podmiotem, w stosunku do którego powód powinien wysunąć żądanie.” M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 194.

Aby zastosować, ten instrument prawny, powód lub też pozwany musi wystąpić z wnioskiem o dopozwanie odpowiedniej osoby. Może to zrobić, kiedy to w obiektywnym ujęciu sprawy, nie można mu przypisać legitymacji biernej. Taka sytuacja będzie miała najczęściej miejsce, kiedy to w pozwie, ktoś popełni błąd w oznaczeniu osoby pozwanej w pozwie lub powód błędnie założył, że to ta dana osoba np. ponosi wobec niego odpowiedzialność. „Sąd nie ma obowiązku prowadzenia dochodzenia w celu ustalenia osoby, przeciwko której powód powinien kierować swoje roszczenie (wyrok SN z 3.07.2000 r., II UKN 628/99, OSNAPiUS 2002/2, poz. 46). Nie jest jednak bezwzględnie związany wnioskiem, na co wskazuje użyte w art. 194 § 1 sformułowanie „jeżeli okaże się”. Ocena przez sąd zasadności wniosku na tym etapie postępowania jest jednak ograniczona. Wystarczy hipotetyczne założenie, uzasadnione jednak oceną okoliczności sprawy, a nie subiektywnym przeświadczeniem osoby składającej wniosek, że pomiędzy powodem a osobą wskazaną we wniosku istnieje stosunek prawny, który usprawiedliwia uznanie, że osoba ta powinna być stroną pozwaną. Związanie sądu zgłoszonym przez stronę wnioskiem o dopozwanie następuje dopiero po pozytywnym wyniku tej oceny.” M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz aktualizowany. Tom I. Art. 1-477(16), LEX/el. 2022, art. 194.

Stan prawny: październik 2023 r.
Fot. unsplash.com