Katalog przykładowych dóbr osobistych człowieka — czyli omówienie art. 23 Kodeksu Cywilnego.

W polskim systemie prawnym Kodeks Cywilny przewiduje ochronę nie tylko dóbr materialnych, ale także wartości niematerialnych, które są nierozerwalnie związane z osobą człowieka. Te wartości niematerialne, zwane dobrami osobistymi, stanowią istotną część naszej tożsamości i godności, dlatego też są chronione przez prawo.

W Kodeksie Cywilnym, a dokładnie jego art. 23, został zawarty katalog przykładowych dóbr osobistych podlegających ochronie:

Art. 23. Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Jak zostało to już zaakcentowane powyżej, „regulacja art. 23 nie jest klauzulą generalną i jednocześnie zawiera przykładowe wyliczenie dóbr osobistych (...) Według S. Dmowskiego z istoty zmienności katalogu dóbr osobistych wynika, że wraz ze zmianami stosunków społecznych mogą pojawiać się i znikać pewne dobra osobiste podlegające ochronie prawnej. W trakcie zmian stosunków społecznych doktryna i orzecznictwo uznały za podlegające ochronie dobra osobiste m.in. takie, jak: prawo najbliższej rodziny do pochowania osoby zmarłej oraz do pamięci o niej, prawo do spokojnego korzystania z mieszkania, intymności i prywatności życia, płci człowieka” P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, LEX/el. 2023, art. 23.

Co ciekawe przedstawiciele doktryny również podkreślają, iż art. 23 KC nie stanowi definicji dóbr osobistych człowieka. Jak twierdzi Prof. Paweł Księżak, dobra osobiste można byłoby określić jako „wartości o charakterze niemajątkowym, wiążącymi się z osobowością człowieka, uznanymi powszechnie w społeczeństwie” P. Księżak [w:] Kodeks cywilny..., red. M. Pyziak-Szafnicka, kom. art. 23, nt 1.

Przykładami dóbr osobistych, które nie zostały określone w Kodeksie Cywilnym, zaś w doktrynie taki przymiot jest im przyznawany to np. prawo do prywatności, stan cywilny czy kult osoby zmarłej.

Dobra osobiste to nieodłączna część każdej osoby, stanowiąca fundament jej tożsamości i godności. Polskie prawo cywilne przyznaje szczególną ochronę tym wartościom niematerialnym, aby zapewnić każdemu człowiekowi poszanowanie jego integralności. Naruszenie dóbr osobistych jest traktowane jako sprzeczne z ustawą, zatem osoba poszkodowana ma prawo do dochodzenia swoich roszczeń, włącznie z żądaniem zadośćuczynienia i naprawienia szkody. Powyższa problematyka została dokładnie opisana w art. 24 KC.

Stan prawny: sierpień 2023 r.
Fot. unsplash.com