Jakie są prawnie dopuszczalne powody zmiany imienia i nazwiska ?

Zmiana imienia i nazwiska to istotna decyzja, która może mieć daleko idące konsekwencje prawne i osobiste. W Polsce proces ten jest regulowany przez ustawę o wdzięcznej nazwie zmiana imienia i nazwiska, a prawnie relewantne powody tejże zmiany, określa art. 4 ustawy.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy, zmiana imienia lub nazwiska może nastąpić tylko z ważnych powodów. Przepis ten w sposób otwarty wskazuję przykłady sytuacji, jakie spełniają przesłanki ”ważności”. Zgodnie z jego treścią, zmiana jest możliwa, jeżeli obecne imię lub nazwisko jest ośmieszające lub nielicujące z godnością człowieka. „Pojęcia te należy zaliczyć do nieostrych, ponieważ dla jednej osoby np. imię Alicja – zdrobniale Ala, będzie wywoływać niemiłe skojarzenia z uwagi na powiedzenie „Ala ma kota” i jako takie będzie ośmieszające, dla innych będzie to imię normalnie brzmiące, a nawet uznawane za ładne, kojarzące się z „Alicją w krainie czarów”. Dlatego też to pierwsze subiektywne odczucie imienia Alicja – zdrobniale Ala – nie musi być uznane za ekstrawaganckie, niezasługujące na pozytywne rozstrzygnięcie żądania strony, ale odwrotnie – w ocenie materiału dowodowego może okazać się, że dla osoby o imieniu Alicja będzie ono wywoływać przykre odczucia.Z pewnością można uznać za podstawę do zmiany imię Adolf, utożsamiane z osobą Hitlera, imiona staromodne np. Klotylda, Pelagia, Hermenegilda, Protazy, Gerwazy. Wymienione przykładowo imiona jako uzasadniające zmianę należy traktować indywidualnie w zależności od motywacji wnioskodawcy, ponieważ te same imiona mogą być uznane z różnych względów za imiona godne nadania, czy też wyboru w trybie administracyjnej zmiany.” A. Czajkowska, B. Romocka-Tyfel [w:] A. Czajkowska, B. Romocka-Tyfel, Zmiana imienia i nazwiska. Geneza. Komentarz. Orzecznictwo. Wzory decyzji, wyd. V, Warszawa 2021, art. 4.

Ta sama zasada dotyczy sytuacji, w której osoba faktycznie używa innego imienia lub nazwiska, niż jest to oficjalnie zarejestrowane. Zmiana może także nastąpić w przypadku, gdy obecne imię lub nazwisko zostało zmienione bezprawnie. Kwestia zmiany imienia lub nazwiska dotyczy również osób posiadających obywatelstwo innego państwa. Osoby te mogą ubiegać się o zmianę na imię lub nazwisko, które noszą zgodnie z przepisami prawa tego innego państwa. Jest to istotne w kontekście międzynarodowym i umożliwia zachowanie spójności w dokumentach osobistych.

W przypadku cudzoziemców, którzy uzyskali w Polsce status uchodźcy, mogą oni zmienić swoje imię lub nazwisko, jeśli istnieje zagrożenie dla ich prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego.

Jak zostało podkreślone powyżej, enumeratywne wyliczenie “ważnych powodów” zmiany nazwiska nie ma charakteru zamkniętego. Każda sytuacja powinna zostać zbadana w sposób konkretny i szczegółowy przez odpowiedni organ. „W art. 4 ust. 1 „ważne powody” określone są jedynie przykładowo. W praktyce jednak zdarza się, że organ orzekający przyjmuje, że zmiana nazwiska lub imienia może nastąpić, jeżeli spełnione są przesłanki wymienione w tym przepisie, nie zwracając uwagi na zwrot „w szczególności”. Jest to założenie z gruntu błędne, oznaczające naruszenie prawa. Tymczasem ustawodawca, wymieniając przykładowo przesłanki oznaczające „ważne powody”, umożliwił organom administracji potraktowanie jako ważnych powodów również innych niewymienionych w ustawie przesłanek.”

Stan prawny: listopad 2023 r.
Fot. unsplash.com